Γαιοκτήμονες της άρχουσας τάξης, μέλη της επίλεκτης δύναμης του μακεδονικού στρατού, πλούσιοι εταίροι της βασιλικής οικογένειας, ήταν οι κτήτορες εντυπωσιακού μνημείου που τίμησαν τους νεκρούς υμνώντας τα ανδραγαθήματά τους με περίτεχνα έργα τέχνης φιλοτεχνημένα από διάσημους γλύπτες, πιθανότατα τον Λύσιππο ή τον Λεωχάρη. Η αναπαράσταση με βάση τα ευρήματα (αρχιτεκτονικά και σπαράγματα αγαλμάτων) που έφερε στο φως η ανασκαφή στην Πύδνα («Κ», Γιώργος Λιάλιος, 21-12-2014) απεικονίζει ένα επιτύμβιο μνημείο μοναδικού μεγέθους μήκους 35 μέτρων, ύψους και πλάτους 4 μέτρων αντίστοιχα. Ο γλυπτικός του διάκοσμος με τριάντα μορφές ανθρώπων και ζώων, οι ζωφόροι μήκους 50 και πλέον μέτρων με σκηνές κυνηγιού, μάχης και αποχαιρετισμού πολεμιστών- πρωτόγνωρες για τα δεδομένα ελληνικού χώρου-παραπέμπουν σε πρότυπα μνημείων της Μικράς Ασίας (Μαυσωλείο Αλικαρνασσού ή μνημείο των Νηριίδων) που είχαν αντικρίσει Μακεδόνες κατά την εκστρατεία τους στην Ανατολή.
Οι αρχαιολόγοι της Εφορείας Αρχαιοτήτων Πιερίας, Ματθαίος Μπέσιος και Αθηνά Αθανασιάδου κατάφεραν να ανασυνθέσουν την εικόνα του μέσα από εκατοντάδες ευρήματα, κινητά και ακίνητα, που αποκάλυψαν οι σωστικές ανασκαφές στην παραλία του σύγχρονου οικισμού του Μακρυγιάλου Πιερίας. Η θεμελίωση του επιτύμβιου βάθρου που σώζεται αποσπασματικά, κομμάτια από αγάλματα μνημειακής γλυπτικής, μια συστάδα τάφων (2ο μισό του 4ου αιώνα πχ) κι ένας θησαυρός 17 χάλκινων νομισμάτων Μ. Αλεξάνδρου και μεταθανάτιων κοπών του Φιλίππου Β’, χρονολογούν την ύπαρξη πριν από το 316 π. Χ. (9320-316 π.Χ.). Την εποχή, δηλαδή, της άκρατης προβολής των ηρωικών κατορθωμάτων, όταν ο περσικός χρυσός έρεε άφθονος σε μια γενιά που έφθασε ως τον Ινδό ποταμό. Μέσα σ αυτό το οικονομικό, κοινωνικό και πολιτικό πλαίσιο εξηγείται η κατασκευή του στον πυρήνα του Μακεδονικού Βασιλείου.
Τα σπαράγματα από την καταστροφή του αναρίθμητα: Τρεις κορμοί ανδρικών αγαλμάτων, κεφαλές αλόγων, κομμάτια από ιωνικό θριγκό από ιωνικούς κίονες και παραστάδες που δείχνει ότι ανήκουν σε κτίριο ιωνικού ρυθμού, κορμός θωρακοφόρου ιππέα υπερφυσικού μεγέθους, μια εντυπωσιακή κεφαλή ίππου, ο θώρακας έφιππου ανδριάντα , μορφή πολεμιστή με χιτώνιο, κομμάτια από κυνηγετικά σκυλιά και ο κορμός λιονταριού που παραπέμπουν σε σκηνή κυνηγιού είναι μερικά μόνο από τα ευρήματα. «Τα πρωτότυπα γλυπτά αν και αποσπασματικά δείχνουν ένα μεγάλο έργο που δεν θα μπορούσε παρά να το αναλάβει ένα εξίσου μεγάλο και οργανωμένο εργαστήριο γλυπτικής» επισημαίνουν οι αρχαιολόγοι. Η μελέτη θα βοηθήσει να προσδιορίσουμε τη δραστηριότητα τους στην κοσμογονική αυτή εποχή, κυρίως να διερευνήσουμε την προπαγανδιστική διαχείριση από την άρχουσα τάξη των ηρωικών της κατορθωμάτων στην εκστρατεία της Ανατολής».
Το μνημείο δεν κατασκευάστηκε για βασιλείς. Εκεί καταλήγουν οι αρχαιολόγοι εξηγώντας ότι η «ολυμπιάδα θανατώθηκε και τάφηκε στην Πύδνα αλλά δεν μπορεί επουδενί να συσχετιστεί με το συγκεκριμένο μνημείο. Αυτό ανήκει σε οικογένεια βασιλικών εταίρων των οποίων το πιθανότερο είναι να μην γνωρίσουμε ποτέ τα ονόματα τους».
Το μνημείο δεν κατασκευάστηκε για βασιλείς. Εκεί καταλήγουν οι αρχαιολόγοι εξηγώντας ότι η «ολυμπιάδα θανατώθηκε και τάφηκε στην Πύδνα αλλά δεν μπορεί επουδενί να συσχετιστεί με το συγκεκριμένο μνημείο. Αυτό ανήκει σε οικογένεια βασιλικών εταίρων των οποίων το πιθανότερο είναι να μην γνωρίσουμε ποτέ τα ονόματα τους».
Είναι ένα μνημείο ωστόσο που χαρακτηρίζει με σαφήνεια την εποχή του. «Την κατεξοχήν εποχή της μακεδονικής κοσμοκρατορίας και της θεοποίησης του μεγάλου στρατηλάτη. Την εποχή του πλούτου (και του νεοπλουτισμού) και της υπερβολής όπως τα νεκροταφείο της Β. Πιερίας ήδη από τα πρώτα χρόνια της βασιλείας του Μ. Αλεξάνδρου. Οι πολυδάπανες ταφικές κατασκευές περιορίζονται με την κυριαρχία του Κάσσανδρου στα τέλη του 4ου αι. π.Χ. που αποδίδονται στον ανορθολογισμό των δαπανών και τα αντιαλεξανδρινά του αισθήματα. Στο πλαίσιο αυτής της πολιτικής , ο αρχαιολόγοι, δεν αποκλείουν, την καταστροφή του μνημείου κατά την πολιορκία της Ολυμπιάδας στην Πύδνα το 317/16 π.Χ. από τον Κάσσανδρο. Να είχαμε δηλαδή, όπως επισημαίνουν, «Damnatio Memoriae (καταστροφή μνήμης) μιας οικογένειας που στήριζε την Ολυμπιάδα, στη συγκεκριμένη φάση των εμφύλιων συγκρούσεων για τη διαδοχή του θρόνου του Μ.Αλεξάνδρου».
Η περαιτέρω μελέτη του υλικού θα φωτίσει πολλές πτυχές της ιστορίας από τον πυρήνα του Μακεδονικού Βασιλείου, μιας περιοχής που έχει δώσει μέχρι σήμερα πλήθος ευρημάτων και αρχαιολογικών θέσεων. Ευχή της τοπικής κοινωνίας είναι να ολοκληρωθεί ο αποθηκευτικός-μουσειακός χώρος που κατασκευάζεται με πόρους του ΕΣΠΑ για να στεγάσει και να προβάλει τα σπαράγματα του πολιτισμού μας.
Το μνημείο της Πύδνας παρουσιάζεται αύριο Πέμπτη (19.45) στο 28ο Αρχαιολογικό Συνέδριο Μακεδονίας-Θράκης, στην παλαιά Φιλοσοφική του ΑΠΘ.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου