Η υψηλή επισκεψιμότητα και το μεγάλο ενδιαφέρον μικρών και μεγάλων χαρακτήρισαν την περιοδική έκθεση «Ανοίγοντας δρόμους» που φιλοξενείται στο Αρχαιολογικό Μουσείο Δίου από την αρχή της προηγούμενης άνοιξης.Συγκεκριμένα, η έκθεση άνοιξε τις πύλες της στο κοινό στις 8 Μαρτίου και επρόκειτο να ολοκληρωθεί την ερχόμενη Δευτέρα 5 Ιουλίου. Ύστερα, ωστόσο, από σχετικό αίτημα της Εφορείας Αρχαιοτήτων Πιερίας και την έγκριση της προηγούμενης εβδομάδας από το ΥΠΟΠΑΙΘ, πήρε παράταση μέχρι και τις 9 Δεκεμβρίου 2016 δίνοντας έτσι τη δυνατότητα σε ακόμη περισσότερους πολίτες και τουρίστες να την επισκεφθούν.
Οι αρχαιολόγοι της Εφορείας Αρχαιοτήτων Σοφία Κουλίδου και Εύα Αλβανού και η αρχαιολόγος - μουσειολόγος Κωνσταντίνα Ρογκότη μιλούν στο «Ο.Β.» για τα ευρήματα, τη σπουδαιότητά τους, την έκθεση και το πολύ μεγάλο ενδιαφέρον που υπήρξε γι’ αυτήν, που είχε ως συνακόλουθο και την πολύ μεγάλη επισκεψιμότητα, ειδικά από σχολεία.
Τα ευρήματα
Η έκθεση αφορά σε ταφικά ευρήματα από την κεντρική και νότια Πιερία στο πλαίσιο της κατασκευής της νέας εθνικής οδού Αθηνών – Θεσσαλονίκης. Πρόκειται για ευρήματα από τέσσερις θέσεις: Πηγή Αθηνάς, Πηγή Αρτέμιδος, Τριμπίνα και Τάφος Κατερίνης. Όπως εξηγεί η κα Κουλίδου, πρόκειται για κτερίσματα, που χρονολογικά εντάσσονται σε δύο βασικές περιόδους, την Μέση και Ύστερη Εποχή του Χαλκού, δηλαδή τη 2η χιλιετία π.Χ. και την Ύστερη Κλασική και Ελληνιστική περίοδο, δηλαδή τον 4ο αιώνα π.Χ.
Η κα Αλβανού επισημαίνει ότι ειδικά τα ευρήματα του Τάφου Κατερίνης είναι μοναδικά για την κεντρική Πιερία και ιδιαίτερα για την Κατερίνη όπου δεν έχουν εντοπιστεί αρχαιότητες. «Οι περισσότεροι δεν γνωρίζουν για την ύπαρξη αυτών των μνημείων. Το πολύ σημαντικό – που ήρθε και σαν αποτέλεσμα αυτής της έκθεσης – είναι ότι έχει εγκριθεί η χρηματοδότηση για τη συνέχιση της ανασκαφής και την ανάδειξη των μνημείων. Ουσιαστικά, δηλαδή, θα γίνει απόσπαση των μνημείων, ο χώρος θα επιχωθεί, θα επανατοποθετηθούν με τη σχετική διαμόρφωση του περιβάλλοντος χώρου έτσι ώστε να είναι επισκέψιμος στον πολίτη. Ο χώρος θα είναι ορατός και από τους διερχόμενους από τον βόρειο κόμβο της Κατερίνης» αναφέρει χαρακτηριστικά.
«Τα ευρήματα αφορούν μια μεγάλη χρονολογική περίοδο, από τη 2η χιλιετία π.Χ. μέχρι και τον 4ο αιώνα π.Χ. Τα προϊστορικά ευρήματα έχουν κατά βάση τον πυλό, και αφορούν κυρίως αγγεία. Επίσης, έχουμε πετρώματα, κοσμήματα από ημιπολύτιμους λίθους ενώ από τα μέταλλα κυρίαρχο υλικό είναι ο χαλκός, από τον οποίο έχουμε μαχαίρια, ένα σπαθί – μοναδικό εύρημα, κοσμήματα κ.λ.π. Στα ιστορικά χρόνια, εκτός από τα κεραμικά εμφανίζεται ο χρυσός, το ελεφαντοστό, το ασήμι, σιδερένιες λόγχες κ.α.» αναφέρει.
Η κα Αλβανού προσθέτει πως υπάρχει ιδιαίτερος σεβασμός και για τα οστά των νεκρών, τα οποία μεταφέρονται με ιδιαίτερη προσοχή. Στη συνέχεια μελετώνται από σχετικούς επιστήμονες και βγαίνουν πορίσματα σχετικά με τη διατροφή των ανθρώπων εκείνης της εποχής, για τις συνήθειες που είχαν, τις ασθένειες, το φύλο, την ηλικία τους κ.α.
Από την πλευρά της η κα Κουλίδου τονίζει πως τα ευρήματα δίνουν πολλές πληροφορίες συμπληρώνοντας τη γνώση για τους ανθρώπους εκείνων των περιόδων και τις συνήθειές τους. «Οι πιο θολές περίοδοι είναι οι παλαιότερες γιατί δεν υπάρχουν γραπτές πηγές. Στα ιστορικά χρόνια υπάρχει το κείμενο, το οποίο επιβεβαιώνει, συμπληρώνει ή αναιρείται από τα αρχαιολογικά δεδομένα. Στα προϊστορικά έχεις μύθους, προφορικές μαρτυρίες που πέρασαν με άλλον τρόπο στο γραπτό λόγο. Το πολύ σημαντικό που προκύπτει από αυτά τα ευρήματα είναι ότι επιβεβαιώνουν αυτό που γνωρίζαμε ήδη, ότι δηλαδή ο Μυκηναϊκός πολιτισμός έφτανε σίγουρα μέχρι και την Πιερία» επισημαίνει.
Σε κάθε περίπτωση, όπως τονίζουν και οι τρεις κυρίες, είναι πολύ συγκινητικό κάθε φορά που ανακαλύπτεις και έρχεσαι σε επαφή με ένα νέο εύρημα. «Όταν βρεις κάτι π.χ. από το μυκηναϊκό πολιτισμό σε μια περιοχή που δεν το περιμένεις, προσθέτεις ένα λιθαράκι στη γνώση. Για παράδειγμα, βρέθηκε ένα κρανίο με φαινόμενο τρυπανισμού. Όταν αναφέρεσαι στη 2η χιλιετία π.Χ. είναι εντυπωσιακό και σπάνιο, δεν είναι όμως τελείως άγνωστο γιατί παρόμοια ευρήματα έχουν βρεθεί σε διάφορα μέρη του κόσμου. Άρα συμπληρώνεις μια γνώση παγκόσμια, ότι δηλαδή ο άνθρωπος είχε κατανοήσει την ανάγκη να κάνει επεμβάσεις στο κρανίο για να γιατρέψει» συμπληρώνει η κα Κουλίδου.
Αναλυτικότερα και όσον αφορά τον Τάφο Κατερίνης, η ιδιαιτερότητά του έγκειται στο ότι δεν είναι θολωτός, αλλά με ξύλινα δοκάρια πάνω στα οποία τοποθετούνταν μεγάλοι γωνιόλιθοι, με αποτέλεσμα ο ενταφιασμός του νεκρού να γίνεται κάθετα. Το μνημείο είναι μοναδικό, καθώς πρόκειται για πρόδρομο των γνωστών μακεδονικών τάφων, ενώ δεν υπάρχει παρόμοιος τάφος στη Μακεδονία.
«Ο μακεδονικός τάφος έχει στέγη θολωτή, έχει δρόμο και θύρα για να μπεις. Εδώ όμως έχουμε τον πρόδρομο των μακεδονικών, που δεν τον συναντάμε πουθενά αλλού στην Μακεδονία. Υπάρχει δρόμος που οδηγεί στον τάφο, αλλά δεν έχει πόρτα. Έχει όμως προθάλαμο. Για να μπεις στον κεντρικό θάλαμο, που δεν είναι θολωτός, υπάρχει μια μεγάλη διπλή μαρμάρινη θύρα. Αυτό το συναντάμε μόνο στην Κατερίνη» εξηγεί η κα Αλβανού σημειώνοντας πως όπου ο σύγχρονος άνθρωπος πάει να κατασκευάσει έναν οδικό άξονα, συναντά τον αρχαίο. «Για παράδειγμα, εκεί που βρίσκεται ο παράπλευρος βοηθητικός δρόμος της Εθνικής από Θεσσαλονίκη προς Κατερίνη, βρισκόταν και ο αρχαίος δρόμος που ένωνε την Πύδνα με το Δίον. Οι κυρίως μακεδονικοί τάφοι τοποθετούνταν δίπλα από τις κεντρικές οδούς, γιατί οι άνθρωποι ήθελαν να δείχνουν τα μνημεία τους» λέει χαρακτηριστικά. Επισημαίνει επίσης πως αν γίνουν και άλλες ανασκαφές θα βρεθούν σίγουρα και άλλοι μακεδονικοί τάφοι.
Η έκθεση
Από την πλευρά της η κα Ρογκότη αναφέρεται με λεπτομέρειες στην περιοδική έκθεση, η οποία κέντρισε τον ενδιαφέρον μικρών και μεγάλων. Η έκθεση έχει συγκεκριμένη δομή ώστε να είναι προσιτή σε όλους. Συνοδεύεται από εποπτικό υλικό για να είναι πλήρως κατανοητή τόσο από το επιστημονικό κοινό όσο και από τον απλό πολίτη.
Όλες οι προθήκες συνοδεύονται από κείμενα με βασικές πληροφορίες για την εκάστοτε ανασκαφή, ενώ όλα τα αντικείμενα συνοδεύονται από λεζάντες, οπότε μπορεί ο επισκέπτης να δει πως ονομάζεται και ποια είναι η χρονολόγησή του καθενός. «Υπάρχει επίσης ένα βίντεο που “τρέχει” στην έκθεση προβολών του Μουσείου, το οποίο παρουσιάζει από πιο ανθρωποκεντρική άποψη τη δουλειά που έχει γίνει. Επικεντρώνεται στις εργασίες που έγιναν, τις στιγμές της ανασκαφής και της συντήρησης μέχρι να βρεθούν τα ευρήματα από το χώμα στις προθήκες της έκθεσης» σημειώνει.
Ειδική μέριμνα υπάρχει και για τα ΑΜΕΑ, καθώς σε συνεργασία με τη Σχολή Τυφλών Θεσσαλονίκης η έκθεση έχει γίνει προσιτή σε άτομα με προβλήματα όρασης. Ειδικότερα, υπάρχουν φυλλάδια σε γραφή Braille με τις βασικές πληροφορίες για την έκθεση και τις ανασκαφές. Επίσης, ένας ολόκληρος πάγκος με αντίγραφα των αγγείων που βρίσκονται στις προθήκες, τα οποία είναι απτικά, δηλαδή οι επισκέπτες μπορούν να τα αγγίξουν για να καταλάβουν το σχήμα, το υλικό και την υφή τους. Υπάρχει, τέλος, και ακουστικός οδηγός που περιγράφει το κάθε αντικείμενο.
Εντυπωσιακό είναι επίσης το ολοκληρωμένο εκπαιδευτικό πρόγραμμα, που απευθύνεται στα παιδιά. Συγκεκριμένα, για τα παιδιά προσχολικής ηλικίας περιλαμβάνει μια εισαγωγή στις γενικές έννοιες της ανασκαφής, του αρχαιολόγου, του μουσείου κ.τ.λ. και ένα επιτραπέζιο παιχνίδι, βασισμένο στην έκθεση. «Αυτό έγινε σε συνεργασία με το Τμήμα Μουσειοπαιδαγωγικής του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας. Για τα παιδιά από την πρώτη μέχρι την έκτη δημοτικού υπάρχει ένα ολόκληρο πρόγραμμα που περιλαμβάνει τέσσερις δραστηριότητες γνώσεων, παρατήρησης, φαντασίας και δημιουργικότητας. Είναι δηλαδή βιωματικά εργαστήρια τρίωρης διάρκειας. Μετά την ξενάγηση τα παιδιά παίρνουν και το δώρο τους, που είναι η κατασκευή ενός σφραγιδόλιθου, από τα εντυπωσιακότερα αντικείμενα της έκθεσης. Κατασκευάζουν λοιπόν έναν σφραγιδόλιθο, που είχε τη λειτουργία του φυλαχτού, και το παίρνουν μαζί τους φεύγοντας από την έκθεση» εξηγεί η κα Ρογκότη.
Όσον αφορά τώρα την επισκεψιμότητα της έκθεσης, αυτή ήταν πολύ μεγάλη, ιδίως στο εκπαιδευτικό πρόγραμμα. «Δεν το περιμέναμε» αναφέρει χαρακτηριστικά η κα Ρογκότη» και συμπληρώνει: «Είχαμε υπολογίσει κάθε Τρίτη και για δύο μήνες να τρέχει το πρόγραμμα. Βγάλαμε λοιπόν ένα δελτίο τύπου, που εστάλη στην Πρωτοβάθμια εκπαίδευση. Την πρώτη μέρα που βγήκε το δελτίο έκλεισαν όλες οι Τρίτες. Αναγκαστήκαμε να προσθέσουμε ακόμη μία μέρα, την Πέμπτη. Τη δεύτερη μέρα έκλεισαν και όλες οι Πέμπτες και μετά έκλεισαν σχεδόν τρεις με τέσσερις φορές την εβδομάδα. Συνολικά το πρόγραμμα έγινε 26 φορές με τη συμμετοχή 600 παιδιών. Τώρα έχουμε λίστα αναμονής για το Σεπτέμβριο».
Η κα Αλβανού προσθέτει πως τα τελευταία χρόνια γίνονται εκπαιδευτικά προγράμματα στο μουσείο του Δίου και όχι μόνο και υπάρχει πολύ μεγάλο ενδιαφέρον και προσέλευση από τα σχολεία. «Διαπιστώνουμε τον ενθουσιασμό των παιδιών. Πάντα αποτυπώνονται πράγματα στο μυαλό τους μέσω της βιωματικής μάθησης». Η κατεύθυνση εξάλλου του υπουργείου είναι να υπάρχει διάχυση της αρχαιολογικής γνώσης προς την κοινωνία. «Οι αρχικοί σπόροι για να συμβεί αυτό είναι τα παιδιά» τονίζει η κα Κουλίδου.
Συνεχίζεται το αρχαιολογικό έργο
Το αρχαιολογικό έργο στην Πιερία συνεχίζει και παραμένει μεγάλο. «Τα τελευταία χρόνια κυρίως λόγω των μεγάλων έργων, δηλαδή της σιδηροδρομικής γραμμής και της εθνικής οδού, που διήλθαν από την Πιερία συμπίπτοντας με περάσματα που οι άνθρωποι χρησιμοποιούσαν από την προϊστορία, έχουν έρθει στο φως τρομερής σημασίας δεδομένα.
Διαπιστώνουμε επίσης πως με τα έργα που γίνονται με τα αποχετευτικά βλέπουμε και σε άλλα μέρη του νομού πολύ ενδιαφέροντα στοιχεία. Το ενδιαφέρον είναι αμείωτο» τονίζει η κα Κουλίδου.
Την ίδια άποψη έχει και η κα Αλβανού, η οποία επισημαίνει πως με τις εργασίες για το αποχετευτικό της Καρίτσας εντοπίστηκε το βόρειο νεκροταφείο του αρχαίου Δίου, το οποίο ήταν μεν γνωστό αλλά ανασκαμμένο περιστασιακά. «Πρόκειται για πολύ μεγάλο και πλούσιο νεκροταφείο με φοβερά ευρήματα. Είμαστε στη διαδικασία της καταγραφής, συντήρησης και μελέτης» τονίζει. Παράλληλα, με την κατασκευή του αποχετευτικού στο Δίον, αποκαλύφθηκε το δυτικό τμήμα του νεκροταφείου, το οποίο είναι πιο φτωχό δείχνοντας πως οι εκεί άνθρωποι ανήκαν σε χαμηλότερη κοινωνική τάξη. «Είναι πάρα πολύ σημαντικά αυτά τα ευρήματα και έχουμε νέα δεδομένα, που θα γνωστοποιηθούν όταν ολοκληρωθεί η μελέτη. Γεγονός πάντως είναι πως όπου σκάβεις στην Πιερία εμφανίζονται ενδιαφέροντα και χρήσιμα για την επιστήμη στοιχεία» σημειώνει εν κατακλείδι.
Μαρία Τσιώνη
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου