Η ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ ΤΟΥ 1821 ΣΤΗΝ ΠΙΕΡΙΑ - Η ΜΑΧΗ ΤΗΣ ΚΑΣΤΑΝΙΑΣ

 

Στην εκδήλωση που πραγματοποιήθηκε σήμερα 20 Μαρτίου 2025 στον χώρο του 12ου παραρτήματος ΚΑΠΗ Δήμου Θεσσαλονίκης για τον εορτασμό της επετείου της 25ης Μαρτίου 1821, παρουσία του αντιδημάρχου Θεσσαλονίκης  Λάζαρου Ζαχαριάδη και στην οποία παραβρέθηκαν μέλη των  5ου, 6ου, 9ου, 12ου, και 13ου παραρτημάτων ΚΑΠΗ Δήμου Θεσσαλονίκης  ο συγχωριανός μας Νίκος Νικολόπουλος  με την κιθάρα του ερμήνευσε ηρωικά κλέφτικα τραγούδια  με την συνοδεία της χορωδίας του 12ου παραρτήματος  ΚΑΠΗ  Δήμου Θεσσαλονίκης και στη συνέχεια εκφώνησε λόγο με θέμα: Η ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ ΤΟΥ 1821 ΣΤΗΝ ΠΙΕΡΙΑ - Η ΜΑΧΗ ΤΗΣ ΚΑΣΤΑΝΙΑΣ,  τον οποίο παραθέτουμε παρακάτω.

Η ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ ΤΟΥ 1821 ΣΤΗΝ ΠΙΕΡΙΑ «Η ΜΑΧΗ ΤΗΣ ΚΑΣΤΑΝΙΑΣ»

Από ένα αφιέρωμα στην Καστανιά Πιερίας, στο χωριό μου, που επιμελήθηκε ο Χρήστος Πρασκίδης στον Αιγινιώτικο τύπο τον Ιούλιο του 1995 διαβάζουμε: «Η Καστανιά είναι ένα μικρό χωριό 4 χλμ. νοτιοδυτικά του Κολινδρού. Σήμερα είναι το ομορφότερο χωριό της Βόρειας Πιερίας περιτριγυρισμένο από το δάσος και πνιγμένο στο πράσινο σε υψόμετρο 340 μέτρων στα Πιέρια».

Στη συνέχεια θα πω δυο λόγια κυρίως για την προσφορά του μικρού μου χωριού στην επανάσταση. Δυστυχώς πέρασαν δύο αιώνες για να μάθουμε κι εμείς, οι Καστανιώτες,  ότι το χωριό μας, η Καστανιά είχε συμβολή στην επανάσταση του 1821.

Στο βιβλίο του Ι.Κ. Βασδραβέλη: «ΟΙ ΜΑΚΕΔΟΝΕΣ ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΙΝ ΤΟΥ 1821» διαβάζουμε: «Την πτώσιν της Κασσάνδρας ο Εμπού Λουμπούτ  πασάς  ανήγγειλε με πομπώδες διάγγελμα προς τους προκρίτους και τον λαό της Θεσσαλονίκης. Παράλληλα ανήγγειλε δι’ αναφοράς του προς τον Χαλίφην  ότι εντός ολίγου θα βαδίσει κατά του αρματολού της Καστανιάς των Πιερίων,  καπετάν Διαμαντή, όστις μαζί με τους ραγιάδες του χωρίου  τούτου κατασκεύαζεν εκεί οχυρωματικά έργα. Ο σουλτάνος  εξέδωσε φερμάνιον, δια του οποίου, επαινών  την δράσιν και τας νίκας του στρατηγού του συνεβούλευσε αυτόν να συνεχίσει την επίθεσιν κατά των υπολειπομένων  επαναστατών…»

Στο βιβλίο του Νίκου Κασομούλη «ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΑ ΕΝΘΥΜΗΜΑΤΑ ΤΗΣ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΕΩΣ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ 1821 – 1833» διαβάζουμε επίσης ότι: ο Κασομούλης την 1ην Σεπτεμβρίου 1821 έφυγε από την Σιάτιστα με 25 ενόπλους και κατευθύνθηκε, για την συνάντηση των Καπεταναίων  στην Καστανιά, πάνω από τον Κολινδρό, όπου είχε στρατοπεδεύσει ο Καπετάν Διαμαντής Νικολάου με 300 περίπου στρατιώτες.                                                                                                                  Εκεί έγινε το συμβούλιο των οπλαρχηγών Ολύμπου και Πιερίων στο οποίο παρίστατο και αντιπροσωπεία των οπλαρχηγών του Βερμίου και της Νάουσας – δηλαδή των Γάτσου, Καρατάσου και Ζαφειράκη –  καθώς υπήρχε και αντιπροσωπεία του επαναστάτη των Σερρών και Χαλκιδικής Εμμανουήλ Παπά. Η απόφαση που πάρθηκε ήταν να στείλουν στην Πελοπόννησο και στα νησιά τον Νικόλαο Κασομούλη με τον αδερφό του Διαμαντή, τον Κώστα για να ζητήσουν βοήθεια. Δυστυχώς δεν υπήρξε μεγάλο ενδιαφέρον παρά την προσπάθεια του Δημητρίου Υψηλάντη, ο οποίος όμως διόρισε ως αρχιστράτηγο της επανάστασης στην Μακεδονία τον υπασπιστή του, πρώην αξιωματικό του Ρωσικού στρατού Γρηγόριο Σάλα, για τον οποίο οι οπλαρχηγοί του Μοριά, μίλησαν με τα χειρότερα λόγια  και απαίτησαν  την άμεση καθαίρεσή του.                                                                                                                                   Ο Υψηλάντης δεν έκανε αποδεκτό το αίτημά τους και τον έστειλε στα νησιά να συγκεντρώσει πυρομαχικά, στρατό και να προετοιμαστεί.                           Ο Σάλλας καθυστέρησε πολύ να πάει στην Μακεδονία, ενώ ο Εμμανουήλ Παπάς στην Κασσάνδρα δεχόταν συνεχείς επιθέσεις από τους Τούρκους  και καλούσε εναγωνίως για βοήθεια. Τελικά δεν

άντεξε, οι Τούρκοι κατέστρεψαν τον στρατό του και ό ίδιος

τελευταία στιγμή ανέβηκε σε ένα καράβι και απο τις κακουχίες και την στεναχώρια πέθανε κατα την διαδρομή προς την Τήνο όπου και θάφτηκε.

 

Όπως γράφει στο ημερολόγιό του ο Θεόφιλος ΚαΪρης, ο Γρηγόριος Σάλας με τον στρατό που συγκέντρωσε έφθασε στο λιμάνι της Μεθώνης Πιερίας και κατευθύνθηκε στην Κασταναίαν, όπως την αναφέρει, όπου ο Διαμαντής  πολιορκούσε τον Κολινδρό,  που απείχε μισή ώρα από την Καστανιά. Εδώ δόθηκε η ευκαιρία στον Σάλα να δοξασθεί. Συγκεκριμένα στην μάχη που ακολούθησε  στην περιοχή «Φούντα», έξω από τον Κολινδρό, προς Καστανιά, οι Έλληνες χρησιμοποιώντας και τα κανόνια, που είχαν φέρει, των οποίων την ύπαρξη αγνοούσαν οι Τούρκοι και με την μεγάλη ευστοχία των φιλελλήνων Γερμανοπολωνών μηχανικών διέλυσαν τον στρατό των Τούρκων και τον έτρεψαν σε  φυγή. Να λοιπόν η μεγάλη ευκαιρία του Σάλα να επιτεθεί, να καταλάβει τον Κολινδρό και να ξεσηκώσει τους σκλαβωμένους Έλληνες. Δεν το έπραξε, δυστυχώς!   

Ευρισκόμενος ο Σάλλας,  στην Καστανιά πληροφορήθηκε ότι έρχεται ο Εμιν Λουμπούτ πασάς με στρατό απο Θεσσαλονίκη και ανακοίνωσε το βράδυ της 25/3/1822 χωρίς να προηγηθεί κάποια σύσκεψη, ότι αποχωρεί με όλο του το στράτευμα φοβούμενος κυκλωτική κίνηση των Τούρκων.  Σοβαρός αντιπερισπασμός στο μέτωπο της Καστανιάς θα μπορούσε να επιδράσει ευεργετικά για τον αγώνα που διεξαγόταν στη Νάουσα, αλλά ο απεσταλμένος αρχηγός δεν ήταν ο ενδεδειγμένος  για τέτοια ενέργεια – πέρασε απο την Πιερία « ωσεί τουρίστας» -  μας λένε οι ιστορικοί.

Μετά την απροσδόκητη φυγή του γενικού αρχηγού ακολούθησε επείγουσα σύσκεψη των οπλαρχηγών με γενικό αρχηγό τον Ολύμπιο Διαμαντή Νικολάου και αποφασίστηκε η ταχύτερη και καλύτερη οχύρωση της Καστανιάς που ολοκληρώθηκε στις 26 και 27 Μαρτίου, δηλαδή Κυριακή των Βαίων και Μεγάλη Δευτέρα.  Οι έγγαμοι αγωνιστές προσέτρεξαν να κρύψουν τις οικογένειές τους σε κρύπτες και σε σπηλιές των Πιερίων. Έτσι η δύναμη του Διαμαντή Νικολάου μόλις έφθανε τους 260 άνδρες συν τους 18 φιλέλληνες Γερμανοπολωνούς πυροβολητές με αρχηγό τον Πολωνό Λεζίνσκυ, κατά τους ιστορικούς μας ,Τρικούπη, Καϊρη, Κασομούλη, Βασδραβέλλη, Καζταρίδη, Βακαλόπουλο, Σαϊδέ, Χιονίδη  και άλλους.                                                                           

Το πρωινό της 28/3/1822 οι Τούρκοι γύρω στους 2.000 άνδρες κινήθηκαν κατά της Καστανιάς με πυροβολικό και ιππικό πιστεύοντας πως μόνο η παρουσία τους θα διέλυε τους λίγους επαναστάτες. Οι εμπειροπόλεμοι και ψυχωμένοι  Έλληνες με την βοήθεια και των φιλλελήνων  απέκρουσαν τις συνεχείς επιθέσεις των Τουρκαλβανών προκαλώντας τους μεγάλες απώλειες και ταπεινωτική ήττα, αφήνοντας στο πεδίο της μάχης πάνω από 400 νεκρούς και πολλούς τραυματίες καταδιωκόμενοι μέχρι την πόλη του Κολινδρού.                                                                                                                 

Ο Μεχμέτ Εμιν Λουμπούτ πασάς βλέποντας την ήττα από λίγους επαναστάτες τα ξημερώματα της 29ης Μαρτίου επιτέθηκε στην Καστανιά απο τρία μέρη συγχρόνως. Με 2.000 άνδρες απο την βόρεια πλευρά του χωριού, από τον Κολινδρό δηλαδή, με 400 άνδρες από την ανατολική πλευρά, από τον Καταχά τσιφλίκ, οι οποίοι είχαν έρθει από Θεσσαλονίκη και με 600 άνδρες από την νότια πλευρά, από την Κατερίνη. Οι Τούρκοι εκμεταλευόμενοι το δασώδες έδαφος έφθασαν πολύ κοντά στους Έλληνες και επιτέθηκαν αιφνιδιαστικά. Οι αμυνόμενοι Έλληνες πρόφτασαν μόνο μια βολή να ρίξουν και κατόπιν η μάχη διεξήχθη σώμα με σώμα με τα γιαταγάνια. Σωστό μακελειό έγινε. Ανακατωμένοι οι Έλληνες με τους Τούρκους κατάφεραν τελικά να διαφύγουν προς την Ράδιανη (σημερινά Ρυάκια), αφήνοντας 60 περίπου νεκρούς. Κατόπιν τούτου οι Τούρκοι κατέκαυσαν την Καστανιά.

 Θεωρώ λοιπόν ότι η ιστορία ξέχασε την προσφορά του μικρού  χωριού μου στον αγώνα του έθνους κατά των Τούρκων.

Τελειώνοντας να σας αναφέρω οτι ο καθηγητής της Νεότερης και Σύγχρονης Ιστορίας του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης (ΑΠΘ) Ιάκωβος Μιχαηλίδης σημειώνει ότι:

«Η σημασία της επανάστασης στη Μακεδονία δεν έχει προβληθεί στο βαθμό της αξίας της», υπογραμμίζοντας ότι μπορεί οι κινήσεις αυτές να ήταν ασυντόνιστες και να πνίγηκαν στο αίμα, ωστόσο εγκλώβισαν για ενάμιση χρόνο στη Μακεδονία τα οθωμανικά στρατεύματα.