Αντιμετώπιση του καρκίνου

Αντιμετώπιση του καρκίνου χάρη στη θεωρία του Δαρβίνου

Οι επιστήμονες που ασχολούνται με τον καρκίνο έχουν έναν καινούργιο άγιο: τον Κάρολο Δαρβίνο. Η έρευνα δείχνει ότι ο μόνος τρόπος να θεραπευτεί ο καρκίνος στις διάφορες μορφές του είναι να κατανοηθεί η δαρβινική εξέλιξη που καθοδηγεί την ασθένεια στο εσωτερικό κάθε ασθενούς, όπως η φυσική επιλογή επηρεάζει τις γενετικές μεταλλάξεις στο εσωτερικό των καρκινικών κυττάρων.  Οι γνώσεις για τον καρκίνο προχωρούν πιο γρήγορα από οποιονδήποτε άλλο κλάδο της ιατρικής, καθώς ο καρκίνος είναι μια διαταραχή του DNA. Και τώρα, με τη νέα τεχνολογία που «διαβάζει» τις μεταλλάξεις σε μεμονωμένους όγκους, οι ερευνητές μπορούν να διαπιστώσουν για πρώτη φορά τι πραγματικά συμβαίνει.

Το αποτέλεσμα, γράφουν οι Φαϊνάνσιαλ Τάιμς, θα είναι μια νέα γενιά ελέγχων και προσωποποιημένων θεραπειών που θα στοχεύουν στις συγκεκριμένες αλλαγές που συμβαίνουν σε κάθε όγκο. Πολλά είδη καρκίνου θα αντιμετωπίζονται όπως οι μολύνσεις από ταχέως αναπτυσσόμενους ιούς σαν τον HIV, όπου ένας συνδυασμός φαρμάκων θα «κτίζει» την αντίσταση στην ασθένεια.

«Παρά τις προσπάθειες των φαρμακευτικών εταιρειών, εξακολουθούμε σήμερα να χρησιμοποιούμε μεσαιωνικές μεθόδους για την αντιμετώπιση των περισσοτέρων καρκίνων», επισημαίνει ο Αλαν Ασουορθ, επικεφαλής του Ινστιτούτου Καρκινικών Ερευνών του Λονδίνου. «Τέτοιες μέθοδοι είναι η χειρουργική, η ακτινοβολία και η χημειοθεραπεία. Όταν καταλάβουμε τη δαρβινική διαδικασία με βάση την οποία τα καρκινικά κύτταρα αναπτύσσονται στο σώμα, θα μπορέσουμε να θέσουμε υπό έλεγχο την ασθένεια ακόμη και σε προχωρημένο στάδιο με τη χρησιμοποίηση συνδυασμών από φάρμακα».

Ο καρκίνος αρχίζει όταν ένα κύτταρο υφίσταται μια μετάλλαξη που απενεργοποιεί τα βιολογικά φρένα και του επιτρέπει να αναπαράγεται εκτός ελέγχου. Το ερέθισμα μπορεί να είναι η καταστρεπτική δράση στο DNA από το υπεριώδες φως ή τον καπνό του τσιγάρου, μια κληρονομική γενετική αδυναμία ή η κακή τύχη.

Με δεδομένο ότι ο μέσος άνθρωπος περιέχει πάνω από 10 τρισεκατομμύρια κύτταρα, είναι περίεργο πόσο σπάνιοι είναι οι καρκίνοι. Το βέβαιο είναι ότι τα καρκινικά κύτταρα αναπαράγονται πολύ πιο γρήγορα από τα υγιή.

«Ο καρκίνος είναι μια διαστροφή της αρχικής παραγωγής του σώματος», σημειώνει ο Ασουορθ. «Κι όσο λιγότερο μοιάζει ένας όγκος με τον ιστό από τον οποίο προέκυψε, τόσο το χειρότερο για τον ασθενή. Οι καρκίνοι περιλαμβάνουν 10.000 με 100.000 γενετικές αλλαγές, από τις οποίες οι 10 είναι απολύτως κρίσιμες για την ανάπτυξη και την επιβίωση ενός όγκου».

Είναι σημαντικό να κατανοηθεί ότι ο καρκίνος δεν έχει «στόχο», συνεχίζει ο βρετανός επιστήμονας. Είναι μια τυφλή εξέλιξη, που στηρίζεται σε τυχαίες γενετικές μεταβολές και τη φυσική επιλογή.

Η μελέτη του γονιδιώματος του καρκίνου - δηλαδή η ανάγνωση των 3 δισεκατομμυρίων χημικών «γραμμάτων» του DNA στα καρκινικά κύτταρα - ανοίγει στους επιστήμονες εντελώς νέους ορίζοντες στην κατανόηση της ασθένειας. «Είναι σαν να πηγαίνεις από μια μαυρόασπρη τηλεόραση με τέσσερα πίξελ σε μια έγχρωμη τηλεόραση με χιλιάδες πίξελ», λέει ο Τσαρλς Σουόντον από το Καρκινικό Ινστιτούτο του University College του Λονδίνου.

Παρόλο που οι ογκολόγοι έχουν αναγνωρίσει από καιρό ότι ο καρκίνος είναι μια γενετική ασθένεια, η συμβατική άποψη είναι ότι κινείται με γραμμικό τρόπο, με τα όλα τα καρκινικά κύτταρα να είναι τα ίδια σε μια δεδομένη στιγμή. Οι τελευταίες έρευνες όμως διαψεύδουν αυτή την άποψη. Η μελέτη ενός καρκίνου του νεφρού σε προχωρημένο στάδιο, που δημοσιεύεται αυτόν τον μήνα στο New England Journal of Medicine, δείχνει ότι μεμονωμένοι όγκοι χαρακτηρίζονται από τεράστια γενετική ποικιλία. Ο ασθενής που μελετήθηκε είχε 118 διαφορετικές μεταλλάξεις: οι 40 από αυτές εντοπίστηκαν σε όλες τις βιοψίες, οι 53 στα περισσότερα αλλά όχι όλα τα δείγματα και οι 25 μόνο σε ένα.

Η διαπίστωση αυτή επιβεβαιώνει τα συμπεράσματα μικροτέρων μελετών λευχαιμίας και καρκίνων του εγκεφάλου και του μαστού. Αυτή η ετερογένεια του καρκίνου είναι κακό νέο για τη διάγνωση και τη θεραπεία, αφού αποδεικνύει ότι μια βιοψία μπορεί να μη δείξει τι συμβαίνει σε κάποιον και εξηγεί γιατί ορισμένοι καρκίνοι είναι τόσο δύσκολο να εξαλειφθούν - ιδιαίτερα σε μεταστατικό στάδιο.

Με βάση όμως την αρχή ότι η γνώση είναι δύναμη, οι ερευνητές βλέπουν τον δρόμο που πρέπει να ακολουθήσουν. Όπως λέει ο δρ Σουόντον, «αποδεικνύεται ότι έχει σημασία να στοχεύουμε τις κοινές μεταλλάξεις που συναντώνται στον ‘κορμό’ του δένδρου της εξέλιξης, σε αντίθεση μ’εκείνες που συναντώνται στα ‘κλαδιά’, οι οποίες μπορεί να είναι παρούσες σ’ένα μικρό αριθμό κυττάρων».