Η Καλλιέργεια Ελαιοκράμβης στην Β.Πιερία

 ΦΩΤΟ : ΣΑΚΗΣ   ΧΑΣΑΠΕΤΗΣ

Η ελαιοκράμβη είναι από τα σημαντικότερα ελαιοδοτικά φυτά παγκοσμίως. Ιστορικές έρευνες τοποθετούν την παρουσία της στην Κίνα το 5.000 π.Χ., ενώ στην Ευρώπη πιθανόν να εισήλθε την περίοδο της Ρωμαϊκής αυτοκρατορίας. Η σημασία της ελαιοκράμβης είναι μεγάλη, αφού αποτελεί την καλλιέργεια με τη δεύτερη μεγαλύτερη περιεκτικότητα λαδιού μεταξύ των ελαιοδοτικών φυτών. Τα τελευταία χρόνια παρατηρείται στη χώρα μας μια θετική τάση εξάπλωσης της καλλιέργειας από παραγωγούς που αναζητούν εναλλακτικές λύσεις σε περιοχές που παραδοσιακά καλλιεργούνται σιτηρά.

Η σημασία της ελαιοκράμβης είναι μεγάλη, αφού αποτελεί την καλλιέργεια με τη δεύτερη μεγαλύτερη περιεκτικότητα λαδιού μεταξύ των ελαιοδοτικών φυτών. Τα τελευταία χρόνια παρατηρείται στη χώρα μας μια θετική τάση εξάπλωσης της καλλιέργειας από παραγωγούς που αναζητούν εναλλακτικές λύσεις σε περιοχές που παραδοσιακά καλλιεργούνται σιτηρά.

Παγκόσμια παραγωγή

Η χρήση του λαδιού της ελαιοκράμβης για την παραγωγή εναλλακτικών μορφών ενέργειας (βιοντίζελ), έδωσε την ουσιαστικότερη ώθηση στην αύξηση των καλλιεργούμενων εκτάσεων τις τελευταίες δεκαετίες, αγγίζοντας σε παραγωγή τους 60-70 εκατ. τόνους παγκοσμίως. Το λάδι της ελαιοκράμβης αντιπροσωπεύει το 18% της παγκόσμιας ζήτησης σε φυτικά έλαια.

Η απόδοση της ελαιοκράμβης

Η απόδοση της καλλιέργειας σε σπόρο και λάδι επηρεάζεται από πολλούς άλλους παράγοντες πέρα από την σωστή θρέψη και λίπανση. Αυτούς τους παράγοντες αναλύουμε παρακάτω.

Γενετικό υλικό

Οι χειμερινές ελαιοκράμβες σπέρνονται κατά τη διάρκεια του χειμώνα, ανθίζουν την άνοιξη και έχουν συνήθως μεγαλύτερες αποδόσεις. Η διαφορά μεταξύ χειμερινών και εαρινών βρίσκεται στο γεγονός ότι οι χειμερινές έχουν την ανάγκη των χαμηλών θερμοκρασιών του χειμώνα για να ανθίσουν την άνοιξη (εαρινοποίηση). Κάθε υλικό (υβρίδιο ή ποικιλία) έχει το δικό του δυναμικό παραγωγής που εκδηλώνεται ανάλογα με τους διαθέσιμους πόρους της καλλιέργειας (θερμοκρασία, υγρασία, σπορά, θρέψη). Η καλή γνώση των χαρακτηριστικών του γενετικό υλικού είναι πρωταρχικής σημασίας για τη διαχείριση των υπόλοιπων πόρων.

Σπορά

Οι κλιματολογικές συνθήκες που επικρατούν κατά την περίοδο της σποράς είναι καθοριστικές για την εξέλιξη της καλλιέργειας. Ένα γρήγορο και ομοιόμορφο φύτρωμα εξασφαλίζεται όταν υπάρχει επάρκεια εδαφικής υγρασίας και μέτριες θερμοκρασίες περιβάλλοντος. Στη χώρα μας, λόγω των ξηροθερμικών συνθηκών που επικρατούν συνήθως την εποχή της σποράς της ελαιοκραμβης (αρχές φθινοπώρου), οι παραγωγοί αντιμετωπίζουν προβλήματα με το φύτρωμα των σπόρων και την ομοιόμορφη εγκατάσταση της καλλιέργειας.

Η πυκνότητα της σποράς είναι επίσης καθοριστικός παράγοντας για τις τελικές αποδόσεις της καλλιέργειας. Η πυκνότητα καθώς και η εποχή σποράς θα πρέπει πάντα να ακολουθούν τις συστάσεις των γενετιστών που χειρίζονται το κάθε γενετικό υλικό. Στόχος μιας επιτυχημένης σποράς ειναι τελικά να εξασφαλίσουμε στο χωράφι φύτρωμα 50-55 φυτών/m2.

Η πυκνότητα της σποράς καθορίζει σημαντικά και την πυκνότητα της φυλλικής επιφάνειας που θα αναπτυχθεί την άνοιξη. Μια πολύ πυκνή φυλλική επιφάνεια εμποδίζει τη διείσδυση του φωτός στην καλλιέργεια με μεγάλο ποσοστό του ηλιακού φωτός να ανακλάται, διακόπτοντας τη διαδικασία σχηματισμού σπόρων στους λοβούς. Οι πρώτοι λοβοί που σχηματίζονται είναι αυτοί που έχουν το υψηλότερο δυναμικό παραγωγής, ωστόσο η διαδικασία σχηματισμού τους είναι πιθανό να διακοπεί όταν υπάρχει σκίαση, επηρεάζοντας σημαντικά το δυναμικό τους.

Οι πυκνές επίσης καλλιέργειες έχουν την τάση να πλαγιάζουν, καθώς τα φυτά έχουν πιο λεπτά και αδύναμα στελέχη. Το πλάγιασμα μπορεί να έχει σοβαρές επιπτώσεις στην απόδοση, με απώλειες που προσεγγίζουν μέχρι και το 30%.

Επιστημονικές δοκιμές έχουν δείξει ότι η απορρόφηση φωτός βελτιστοποιείται όταν ο δείκτης φυλλικής επιφάνειας GAI (Green Area Index) κυμαίνεται μεταξύ 3 και 4. Παρόλα αυτά η δομή της φυλλικής επιφάνειας είναι σημαντική για τη βελτιστοποίηση του ρυθμού φωτοσύνθεσης. Τα διάφορα μέρη του φυτού έχουν διαφορετικές ικανότητες φωτοσύνθεσης, με τα φύλλα να είναι τα πλέον αποδοτικά όσον αφορά την παραγωγή ξηράς ουσίας σε σχέση με τα στελέχη. Συνεπώς, πέρα του δείκτη GAI θα πρέπει η αναλογία φύλλων προς στελέχη να είναι τέτοια που να επιτρέπει την πλέον αποδοτική χρήση του απορροφούμενου φωτός.

Αμειψισπορά και καλλιεργητικές πρακτικές

Η ελαιοκράμβη είναι φυτό που συνήθως καλλιεργείται σε αμειψισπορά με τα σιτηρά. Λόγω της δομής του ριζικού της συστήματος που είναι πασσαλώδες με πολλές πλάγιες ρίζες, αναπτύσσεται σε αρκετά μεγάλο βάθος. Η δομή αυτή βελτιώνει τη γονιμότητα του εδάφους, κάνοντας πιο παραγωγικές τις καλλιέργειες που ακολουθούν στην αμειψισπορά. Θα πρέπει να αποφεύγεται η συνεχόμενη καλλιέργεια ελαιοκράμβης στο ίδιο χωράφι, ώστε να εμποδίζεται η εμφάνιση φυτών εθελοντών, εχθρών και ασθενειών που μπορεί να μειώσουν την τελική παραγωγή.

Η καλή προετοιμασία του εδάφους πριν την σπορά βοηθάει πολύ στην επιτυχημένη και ομοιόμορφη εγκατάσταση της καλλιέργειας. Αν και η κατεργασία είναι η ίδια με αυτή των σιτηρών (όργωμα – σβάρνισμα), θα πρέπει ο παραγωγός να δείξει μεγαλύτερη επιμέλεια (λιγότεροι σβώλοι, λακούβες), ώστε ο σπόρος της ελαιοκράμβης να έρχεται σε καλύτερη επαφή με το έδαφος, συνθήκη αναγκαία λόγω του μικρότερου μεγέθους του σπόρου της ελαιοκράμβης σε σχέση με αυτόν των σιτηρών.

Έδαφος

Η ελαιοκράμβη μπορεί να καλλιεργηθεί σε μεγάλο εύρος εδαφών. Ωστόσο, τα μέσης σύστασης εδάφη που εξασφαλίζουν μια καλή συγκράτηση του νερού, με ουδέτερο προς όξινο pH, είναι ιδανικά για την ανάπτυξή της. Στα πιο αδύναμα χωράφια απαιτείται συνήθως μεγαλύτερη ποσότητα σπόρου και λιπάσματος ώστε να βελτιώσουμε την ανάπτυξη της καλλιέργειας και την τελική της απόδοση.

Φυτοπροστασία

Ο επιτυχημένος έλεγχος των ζιζανίων διασφαλίζει ότι τα φυτά της ελαιοκράμβης θα αναπτυχθούν στον αγρό χωρίς ανταγωνισμό και επομένως χωρίς δυσμενείς επιδράσεις στην τελική τους απόδοση. Το ίδιο ισχύει και για τα έντομα ή τις ασθένειες που προσβάλλουν την καλλιέργεια. Η επιτυχημένη διαχείριση όλων των παραπάνω θα πρέπει να στηρίζεται στην αναγνώριση των ζιζανίων, εντόμων, ασθενειών ώστε να γίνει η επιλογή του καταλληλότερου φυτοπροστατευτικού προϊόντος.

Νερό

Η ελαιοκράμβη καλλιεργείται συνήθως σε μη αρδευόμενα χωράφια, ωστόσο υπάρχουν περιπτώσεις που γίνεται χρήση αρδευτικού νερού με σημαντικές ωφέλειες στις τελικές αποδόσεις. Οι κρίσιμες περίοδοι διαθεσιμότητας του νερού για τα φυτά είναι η περίοδος της σποράς για ένα επιτυχημένο φύτρωμα και η περίοδος της ανθοφορίας μέχρι και το δέσιμο των λοβών, όπου η διαθεσιμότητα του νερού ευνοεί τη δημιουργία περισσότερων λοβών ανά φυτό, σπόρων ανά λοβό με μεγαλύτερο βάρος και περιεκτικότητα σε λάδι.

Θερμοκρασία

Η ανάπτυξη των φυτών επηρεάζεται σημαντικά από τη θερμοκρασία. Οι θερμοκρασίες του χειμώνα είναι απαραίτητες για τις χειμερινές ελαιοκράμβες (εαρινοποίηση) και την εξέλιξη της δυναμικής τους. Ωστόσο οι πολύ χαμηλές θερμοκρασίες του χειμώνα <0 oC μπορεί να προκαλέσουν ζημιά στα φυτά. Η αντοχή των φυτών στις πολύ χαμηλές θερμοκρασίες είναι συνδεδεμένη με το στάδιο ανάπτυξής τους, ενώ φυτά που έχουν ήδη διαμορφώσει 6-8 φύλλα την περίοδο αυτή φαίνεται ότι μπορούν να αντέξουν σε θερμοκρασίες μέχρι και τους -15oC. Είναι φανερό πως η διαχείριση της καλλιέργειας (εποχή σποράς, θρέψη) θα πρέπει να έχει στόχο τη δημιουργία 6-8 φύλλων, με διάμετρο σταυρού 1cm προτού την είσοδό της στις χαμηλές θερμοκρασίες του χειμώνα. Την περίοδο της ανθοφορίας, η καλλιέργεια ευνοείται περισσότερο από μέτριες θερμοκρασίες περιβάλλοντος, ενώ οι υψηλές θερμοκρασίες μπορεί να προκαλέσουν ανθόπτωση, κακή γονιμοποίηση, μείωση της παραγωγής και της περιεκτικότητας σε λάδι.