Αγωνία στη Β. Ελλάδα μετά την κυπριακή τραγωδία

Τις «πληγές» τους άρχισαν να μετρούν οι ελληνικές επιχειρήσεις που με τον έναν ή τον άλλον τρόπο κάνουν δουλειές με την Κύπρο, αλλά και οι Έλληνες καταθέτες που ακόμη και μέχρι πριν από ένα μήνα έστελναν στο νησί τις αποταμιεύσεις τους θεωρώντας τις εκεί τράπεζες ως ασφαλές και προσοδοφόρο καταφύγιο. Μετά το αρχικό ισχυρό σοκ της πρώτης απόφασης του Eurogroup για το «κούρεμα» των καταθέσεων αρχίζουν σιγά σιγά και συνειδητοποιούν το μέγεθος των επιπτώσεων που για πολλούς είναι οδυνηρές έως καταστροφικές.
Από την πρώτη στιγμή, εκατοντάδες εκατομμύρια ευρώ (πλέον του 1,5 δισ. ευρώ για τις ελληνικές επιχειρήσεις) εγκλωβίστηκαν σε τράπεζες της Κύπρου, με αποτέλεσμα να δημιουργηθούν προβλήματα στην καταβολή όχι μόνο της μισθοδοσίας αλλά και των υποχρεώσεων σε προμηθευτές, ενώ, παρά το άνοιγμα -13 μέρες μετά- των τραπεζών, η επιβολή περιορισμών στη διακίνηση κεφαλαίων εξακολουθεί να δημιουργεί προβλήματα σε πολλές επιχειρήσεις που εξάγουν στο νησί ή διατηρούν εκεί υποκαταστήματα, αφού βρέθηκαν είτε με δεσμευμένα μετρητά είτε με επιταγές κυπριακών τραπεζών. Σήμερα, πάνω από 1.600 ελληνικές επιχειρήσεις δραστηριοποιούνται στην Κύπρο, εκ των οποίων οι περισσότερες δημιούργησαν κυπριακό ΑΦΜ για φορολογικούς σκοπούς την τελευταία διετία, ενώ πάνω από 400 ελληνικές επιχειρήσεις έχουν εγγραφεί στο ηλεκτρονικό σύστημα δημόσιων συμβάσεων της Κύπρου. Δραστηριότητα στην Κύπρο καταγράφουν επίσης περισσότερες από 700 βορειοελλαδικές επιχειρήσεις, κυρίως με εξαγωγικό χαρακτήρα.
Πάντως, ο τελικός «λογαριασμός» παραμένει άγνωστος, καθώς θολά παραμένουν πολλά σημεία που αφορούν τη μεγάλη «σφαγή» των καταθέσεων που διατηρούσαν στην Κύπρο ελληνικές επιχειρήσεις και νοικοκυριά. Και θα αρχίσει να οριστικοποιείται τις επόμενες μέρες, αφού όπως λένε παράγοντες της αγοράς, «η αποτίμηση της ζημιάς αρχίζει αφότου σβήσει και η τελευταία εστία της πυρκαγιάς».
Ο αντίκτυπος για τη χώρα μας θα είναι εμφανής όχι μόνο στις πωλήσεις και τα κέρδη των επιχειρήσεων ή των θυγατρικών τους στην Κύπρο αλλά και στην ανεργία, που -σύμφωνα με εργατολόγους- θα «τσιμπήσει» τουλάχιστον 2,5 έως τρεις ποσοστιαίες μονάδες, εξαιτίας των προβλημάτων που άρχισε ήδη να βιώνει το Νησί της Αφροδίτης, και θα πιάσει το 30% πολύ νωρίτερα από τις αρχικές προβλέψεις.
Σύμφωνα με τα πρώτα στοιχεία, το πλήγμα αναμένεται να είναι ιδιαίτερα ισχυρό για χιλιάδες ελληνικές επιχειρήσεις, μικρές και μεγάλες, εξαιτίας -πρωτίστως- του κινδύνου να δεσμευτούν ή να «κουρευτούν» λογαριασμοί όψεως τους οποίους διαθέτουν σε κυπριακές τράπεζες προκειμένου να καλύπτουν τις τρέχουσες ανάγκες με κεφάλαια κίνησης. Αυτές οι επιχειρήσεις δραστηριοποιούνται στην Κύπρο στους τομείς της ναυτιλίας, του εμπορίου, του τουρισμού, της πληροφορικής και της παροχής συμβουλευτικών υπηρεσιών. «Η τραγική κατάσταση στην Κύπρο θα έχει σίγουρα άμεσες επιπτώσεις στην ελληνική αγορά, αφού μεγάλο μέρος της εγχώριας επιχειρηματικότητας έχει στενές σχέσεις με κυπριακές εταιρίες», επισημαίνει ο πρόεδρος της Εθνικής Συνομοσπονδίας Ελληνικού Εμπορίου, Βασίλης Κορκίδης, καθώς προβλήματα δημιουργήθηκαν από την πρώτη στιγμή τις επιταγές που εκδόθηκαν από τράπεζες στην Κύπρο. Το πρόβλημα αυτό, σύμφωνα με εκπροσώπους του επιχειρηματικού κόσμου, εντείνει τις συνθήκες της οικονομικής ασφυξίας, με αποτέλεσμα πολλές επιχειρήσεις (οι οποίες υπολόγιζαν σε ρευστοποίηση επιταγών που πήραν από Κύπριους πελάτες) να αδυνατούν να τακτοποιήσουν τις υποχρεώσεις τους προς το Δημόσιο, τα ασφαλιστικά ταμεία, τους προμηθευτές και τις ΔΕΚΟ, ενώ σε κάποιες περιπτώσεις υπάρχει και πρόβλημα στην ομαλή καταβολή της μισθοδοσίας των εργαζομένων.
Το διμερές εμπόριο
Οσον αφορά το διμερές εμπόριο, σύμφωνα με τα στοιχεία του ΙΕΕΣ (Ινστιτούτο Εξαγωγικών Ερευνών και Σπουδών) του ΣΕΒΕ, το εμπορικό ισοζύγιο που διαμορφώνεται για τη χώρα μας στις συναλλαγές της με την Κύπρο είναι διαχρονικά πλεονασματικό. Μάλιστα, το πλεόνασμα για την Ελλάδα αυξάνεται τα τελευταία πέντε χρόνια, από την απαρχή της οικονομικής κρίσης μέχρι και σήμερα με ρυθμό 9% και το 2012 διαμορφώθηκε σε 760 εκατ. ευρώ.
Πλην των πετρελαιοειδών, η χώρα μας εξάγει στην Κύπρο μηχανήματα & υλικό μεταφορών (μερίδιο 2012: 19%), διάφορα βιομηχανικά είδη (μερίδιο 15%), τρόφιμα (μερίδιο 13,5%) και χημικά προϊόντα (μερίδιο 12,5%). Αύξηση καταγράφεται στους κλάδους των μηχανημάτων και των τροφίμων - ποτών.
Αντίθετα, οι ελληνικές εισαγωγές από την Κύπρο βαίνουν μειούμενες στην πενταετία με ρυθμό 6,1% και το 2012 διαμορφώνονται σε 540,3 εκατ. ευρώ. Σύμφωνα με τον ΣΕΒΕ, η πτώση κατά 19% σε ετήσια βάση των εισαγωγών μας από την Κύπρο οφείλονται κατά κύριο λόγο στα χημικά προϊόντα, που αποτελούν το 1/3 συνολικά των εισαγωγών από τη γείτονα χώρα. Σε βάθος πενταετίας, πλην των πετρελαιοειδών, αυξητικά κινούνται οι κλάδοι των τροφίμων και ελαίων & λιπών.
 
Ο «παράδεισος» που έγινε απειλή
Αντιμέτωπες με ολική καταστροφή αναμένεται να βρεθούν πολλές ελληνικές επιχειρήσεις οι οποίες είχαν πάρε δώσε με την Κύπρο, ενώ με την πλάτη στον τοίχο είναι οι ναυτιλιακές εταιρίες. Αυτό το μήνυμα εισπράττει στις συζητήσεις του με ανθρώπους της αγοράς ο πρόεδρος της Ενωσης Φοροτεχνικών Ελευθέρων Επαγγελματιών Θεσσαλονίκης, Γιάννης Δόβελος, αναφέροντας το παράδειγμα βιοτεχνιών ένδυσης από τη Θεσσαλονίκη, οι οποίες κλήθηκαν να «παγώσουν» ή να ακυρώσουν παραγγελίες προς την Κύπρο, αφού οι πελάτες τους δε γνωρίζουν πώς θα εξελιχθεί η επόμενη μέρα στην κυπριακή αγορά. Η αναστάτωση που προκλήθηκε στο τραπεζικό σύστημα σίγουρα θα επηρεάσει τις καταναλωτικές συνήθειες των Κυπρίων, άρα και τις εισαγωγές από Ελλάδα, ενώ το μείζον πρόβλημα είναι, σύμφωνα με τον κ. Δόβελο, το «κούρεμα» των διαθεσίμων που είχαν ελληνικές επιχειρήσεις στην Κύπρο για την εξυπηρέτηση των εκεί θυγατρικών τους. «Αν χαθούν αυτά τα χρήματα, το ''τσουνάμι'' θα μεταφερθεί προς τη χώρα μας», σημειώνει ο κ. Δόβελος, υπογραμμίζοντας παράλληλα το πρόβλημα των επιταγών που εκδόθηκαν από Κυπρίους και πλέον κανείς δε γνωρίζει αν μετά το «κούρεμα» θα έχουν αντίκρισμα.
Οι ελληνικές επιχειρήσεις δραστηριοποιούνται στην Κύπρο με διάφορους τρόπους: πραγματοποιούν αποκλειστικά εξαγωγές (σ.σ. σε αυτήν την κατηγορία ανήκουν περισσότερες από 700 βορειοελλαδικές επιχειρήσεις), διαθέτουν υποκατάστημα / θυγατρική εταιρία, έχουν κυπριακό ΑΦΜ για να απολαμβάνουν φορολογικά οφέλη ή είναι εγγεγραμμένες στο ηλεκτρονικό σύστημα δημόσιων συμβάσεων του Γενικού Λογιστηρίου της Κυπριακής Δημοκρατίας (σ.σ.: σε αυτήν την κατηγορία ανήκουν 414 ελληνικές επιχειρήσεις επί συνόλου 4.000) προκειμένου να αναλαμβάνουν δημόσια έργα.
Δέλεαρ για την απόβαση ελληνικών επιχειρήσεων στην Κύπρο ήταν, σύμφωνα με τον κ. Δόβελο, το ευνοϊκό φορολογικό καθεστώς. Πάντοτε η Κύπρος είχε χαμηλό φορολογικό συντελεστή κερδών σταθερό για πολλά χρόνια στο 4,25% και στη συνέχεια στο 10%. Εννοείται πως μέχρι και στο… πρόσφατο παρελθόν (δηλαδή έως ότου η Κύπρος μπήκε στην οικογένεια του ευρώ) η φορολογία για τις offshore εταιρίες τις οποίες φιλοξενούσε ήταν μηδενική.
Προσφιλής μέθοδος για τις εισαγωγικές εταιρίες ήταν οι λεγόμενες τριγωνικές συναλλαγές μέσω Κύπρου, με στόχο τη μεταφορά φορολογητέας ύλης στη Μεγαλόνησο, όπου η φορολογία ήταν -και προς το παρόν παραμένει- χαμηλότερη σε σχέση με την Ελλάδα. Επίσης, η ίδρυση κυπριακής εταιρίας επιλεγόταν από όσους ήθελαν να αγοράσουν ακίνητα στην Ελλάδα παρακάμπτοντας -για ευνόητους λόγυς- το πόθεν έσχες.
Με την ένταξη της Κύπρου στην ευρωζώνη αλλά κυρίως μετά την υπογραφή του πρώτου μνημονίου από τη χώρα μας και κατ’ εντολή της τρόικας, τα «παράθυρα» της φοροαποφυγής και φοροδιαφυγής άρχισαν να κλείνουν. Θεσπίστηκαν κανόνες για τις ενδοομιλικές συναλλαγές και επιβλήθηκαν πρόσθετοι φόροι στα ακίνητα των αλλοδαπών εταιριών. Ωστόσο, παρά τους περιορισμούς, η χώρα εξακολουθούσε να αποτελεί φορολογικό παράδεισο, καθώς ακόμη και στις onshore εταιρίες (στις οποίες μετατράπηκαν όλες οι offshore μετά την ένταξη της Κύπρου στην ΕΕ) ο συντελεστής φορολόγησης ήταν ιδιαίτερα χαμηλός στο 10%.
Αναταράξεις στον τουρισμό
Αναταράξεις και στον ελληνικό τουρισμό προκαλούν οι εξελίξεις στην κυπριακή οικονομία, ενώ αγωνία υπάρχει και στη φοιτητική κοινότητα. Το κούρεμα των καταθέσεων των Κυπρίων και η επιβολή περιορισμών στην κίνηση κεφαλαίων προκαλούν έντονο σκεπτικισμό μεταξύ των παραγόντων της αγοράς σε όλη τη χώρα και ειδικότερα στη Θεσσαλονίκη, όπου σπουδάζουν και ζουν χιλιάδες φοιτητές από τη Μεγαλόνησο. Επίσης, οι Κύπριοι έχουν περάσει στην πρώτη (από τη δεύτερη που κατείχαν το 2011) θέση της κατάταξης που περιλαμβάνει τους καλύτερους πελάτες των ξενοδοχείων της πόλης με βάση την εθνικότητά τους.
Οπως είπε στον «ΑτΚ» ο πρόεδρος του Ξενοδοχειακού Επιμελητηρίου Ελλάδος, Γιώργος Τσακίρης, το 2012 περίπου 420.000 τουρίστες από την Κύπρο επισκέφτηκαν την Ελλάδα, με την Αθήνα να αποσπά το μεγαλύτερο μερίδιο. Ενας σημαντικός, επίσης, αριθμός κατευθύνθηκε στη Θεσσαλονίκη και οι Κύπριοι αναδείχτηκαν ουσιαστικά σε πρώτη δύναμη για την πόλη. Συγκεκριμένα στο περσινό οκτάμηνο οι διανυκτερεύσεις από Κυπρίους σε ξενοδοχεία της Θεσσαλονίκης ανήλθαν -σύμφωνα με στοιχεία της τοπικής Ενωσης Ξενοδόχων- σε 46.462, καταγράφοντας άνοδο κατά περίπου 16,5% σε σχέση με την αντίστοιχη περίοδο του 2011, ενώ στο σύνολο της χρονιάς αναμένεται να ξεπεράσουν τις 60.000, έναντι 56.770 το 2011.
Επιπλέον, οι Κύπριοι τουρίστες περιλαμβάνονται μεταξύ των καλών πελατών για τις ελληνικές τουριστικές και εμπορικές επιχειρήσεις, καθώς με βάση τις εισπράξεις η κατά κεφαλή δαπάνη για τον Κύπριο τουρίστα βρίσκεται κοντά στο μέσο όρο των χωρών της ευρωζώνης και πιο πάνω από τους Γάλλους, τους Ιταλούς και τους Βρετανούς. Βέβαια, δεν κατέχουν υψηλή θέση στο σύνολο της δαπάνης, διότι, σύμφωνα με τον κ. Τσακίρη, είναι κυρίως τουρίστες του λεγόμενου «weekend break».
Σύμφωνα με τον πρόεδρο του ΞΕΕ, «σίγουρα θα υπάρξουν επιπτώσεις, διότι η Κύπρος είναι μια μεγάλη αγορά για την Ελλάδα, κυρίως δε για την Αθήνα», καθώς περιορισμοί που σήμερα υπάρχουν από τις τράπεζες είναι αποτρεπτικοί για την πραγματοποίηση ταξιδιών αναψυχής. Οι επιχειρηματίες του τουρισμού τηρούν στάση αναμονής έως ότου επέλθει ηρεμία στο χρηματοπιστωτικό «μέτωπο». Περιμένουν να δουν πότε θα αρθούν οι περιορισμοί στην κίνηση των κεφαλαίων και θεωρούν πως αυτό το πρόβλημα θα υπάρχει τουλάχιστον για τον επόμενο ένα μήνα. Με άλλα λόγια, θα έχει χαθεί η «καλή» ευκαιρία των εορτών του Πάσχα, που πάντα δημιουργούσε ελπίδες για τόνωση της τουριστικής κίνησης σε αστικούς προορισμούς.
Τις παρενέργειες της κυπριακής κρίσης αναμένεται να βιώσουν και περιοχές της Ελλάδας –της Αθήνας αλλά και της περιφέρειας- όπου υπάρχουν πανεπιστημιακά ιδρύματα. Περίπου 9.000 είναι οι Κύπριοι φοιτητές σε όλη τη χώρα και πάνω από 2.500 στη Θεσσαλονίκη. Μόνο στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο φοιτούν 2.313 Κύπριοι προπτυχιακοί φοιτητές, 38 μεταπτυχιακοί και 57 υποψήφιοι διδάκτορες, με ό,τι αυτό συνεπάγεται για την τοπική οικονομία, για τα καφέ και εστιατόρια μέχρι και τους ιδιοκτήτες ακινήτων. Η απώλεια καταθέσεων για τα κυπριακά νοικοκυριά και η οικονομική κρίση που θα πλήξει την επόμενη διετία το νησί (σ.σ. η πτώση του ΑΕΠ εκτιμάται πως θα υπερβεί το 10%) θα πλήξουν σίγουρα το «πορτοφόλι» και των Κυπρίων φοιτητών, οι οποίοι θα περιορίσουν τα έξοδά τους ή θα τα... μηδενίσουν.

Μουδιασμένοι οι εξαγωγείς
Έντονα είναι ήδη τα προβλήματα και στο εξαγωγικό εμπόριο, με τις προοπτικές να διαγράφονται δυσοίωνες, καθώς κανείς δεν μπορεί με βεβαιότητα να προβλέψει το μέλλον των εξαγωγών στην αγορά της Κύπρου, που αποτελεί τον τέταρτο προορισμό για τα ελληνικά προϊόντα. Την ανησυχία των μελών του Συνδέσμου Εξαγωγέων Βορείου Ελλάδος μετέφερε στον «ΑτΚ» ο πρόεδρος του ΣΕΒΕ, Δημήτρης Λακασάς, καθώς οι ελληνικές εξαγωγές στην Κύπρο το 2012 υπολογίζονται σε 1,3 δισ. ευρώ, διαγράφοντας μικρή άνοδο στην πενταετία 2008-2012, που υπολογίζεται σε 5,3%. Η Ελλάδα αποσπά μερίδιο 24% στις παγκόσμιες εισαγωγές της Κύπρου και αποτελεί το βασικότερο προμηθευτή της χώρας σε διεθνές επίπεδο. Δηλαδή, ένα στα τέσσερα προϊόντα που εισάγει το νησί προέρχεται από την Ελλάδα.
Η Κύπρος αποτελεί τον τέταρτο πελάτη των Ελλήνων εξαγωγέων και οι εξαγωγές από την Ελλάδα προς την Κύπρο αντιπροσωπεύουν περίπου το 5% του συνόλου των ελληνικών εξαγωγών. Αυτό σημαίνει ότι, σε περίπτωση που η Κύπρος βρεθεί αντιμέτωπη με συνθήκες οικονομικού κραχ, οι ελληνικές εξαγωγές θα γυρίσουν κατευθείαν σε αρνητικό πρόσημο.
Προς το παρόν, πάντως, το εμπορικό ισοζύγιο είναι διαχρονικά πλεονασματικό (πάνω από 750 εκατ. ευρώ) για τη χώρα μας, ενώ για πολλές ελληνικές επιχειρήσεις η Κύπρος είναι ο πρώτος ή ο δεύτερος εξαγωγικός προορισμός. Αυτό εξηγεί το «μούδιασμα» και την εύλογη ανησυχία που διακατέχει πολλές αμιγώς εξαγωγικές επιχειρήσεις και τις περίπου 700 βορειοελλαδικές, οι οποίες εξάγουν στη Μεγαλόνησο και φοβούνται μήπως χάσουν ένα βασικό τους πελάτη. Το πλήγμα θα είναι τεράστιο σε επίπεδο τζίρου, ενώ ήδη δεκάδες εξαγωγείς εκτέλεσαν τις παραγγελίες στο παρά πέντε της απόφασης της 16ης Μαρτίου. Τώρα έχουν εγκλωβιστεί με τις επιταγές ανά χείρας και δε γνωρίζουν ούτε αν θα καταφέρουν να εισπράξουν το ποσό (μετά το «κούρεμα» των καταθέσεων των πελατών τους) ούτε πώς θα λειτουργήσουν τα ασφαλιστήρια συμβόλαια των εξαγωγών.
Εθνική διάσταση
«Οι εξαγωγείς τηρούν στάση αναμονής», σύμφωνα με τον κ. Λακασά ο οποίος δεν κρύβει την ανησυχία του για τις επιπτώσεις που θα έχει το κυπριακό πρόβλημα στη χώρα μας. Αλλωστε, όπως λέει, οι δυο χώρες και οι κατά συνέπεια οι δυο οικονομίες αποτελούν «συγκοινωνούντα δοχεία». Ωστόσο, ο πρόεδρος του ΣΕΒΕ επιμένει πως το θέμα της έχει Κύπρου είναι τρίπτυχο και δίνει ιδιαίτερη έμφαση πρωτίστως στην εθνική και τη γεωπολιτική και δευτερευόντως στην οικονομική. Σύμφωνα με τον κ. Λακασά, σε μια περιοχή όπου έχουν αλλάξει άρδην οι γεωπολιτικές ισορροπίες με την Τουρκία σε αναβαθμισμένο ρόλο, είναι αναγκαία η χάραξη από την Ελλάδα και την Κύπρο μιας «εθνικής στρατηγικής για την οικοδόμηση συμμαχιών με κριτήρια τη διαφύλαξη των συμφερόντων του ελληνισμού και την ανάπτυξη των δυο οικονομιών». ΔΕΣΠΟΙΝΑ ΙΩΑΝΝΙΔΟΥ