Τα παραμύθια του διαδικτύου

Πώς διαδίδονται τα ψεύδη στην εποχή του Ίντερνετ

Πρόσφατα ένας γνωστός μου στο Facebook έγραψε ότι πλέον ενημερώνεται μόνο από τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και αποφεύγει τις σελίδες των εφημερίδων. Μέσα στο Σαββατοκύριακο λοιπόν κυκλοφόρησε –αποκλειστικά- στο διαδίκτυο μία από τις ιστορίες που φαντάζομαι ότι θα θεωρεί έγκυρες. Το ανορθόγραφο παραμύθι άρχιζε ως εξής: «Πλατεία Αμερικής, παράδρομος Σκαλιστήρη, φούρνος γειτονιάς: ενα παληκάρι [sic] 16 χρονών (όπως αποδείχθηκε αργότερα) μπαίνει μέσα και ευγενικά ζητάει από τον φούρναρη κάτι να φάει γιατί έχει μέρες...» Ο φούρναρης του έδωσε τις τελευταίες του τυρόπιτες, συνεχίζει η ιστορία, και ο νεαρός τις έφαγε «με βουλιμία». Και μετά πέθανε. «Είχε πολλές μέρες τελικά να φάει και ο εξασθενημένος του οργανισμός δεν άντεξε», καταλήγει το δημοσίευμα.

Η «είδηση» αναπαράχθηκε από εθνικιστικά ιστολόγια και κατ’ επίφαση ενημερωτικές ιστοσελίδες όπως το tsantiri.gr και το zougla.gr, παρότι καμία επίσημη αρχή δεν επιβεβαιώνει το γεγονός, παρότι η ιστορία δεν στέκει λογικά και ο παράδρομος Σκαλιστήρη δεν βρίσκεται στην Πλατεία Αμερικής αλλά απέχει επτά τετράγωνα από αυτή. Ο συντάκτης μάλιστα του δημοσιεύματος συνεχίζει γράφοντας ότι κανένα ΜΜΕ δεν θα προβάλει αυτή την ιστορία και πως «οι έλληνες σιωπηρά οδηγούνται στον αφανισμό…»

Αυτή η τακτική της διασποράς ψευδών ειδήσεων μέσω του Facebook και των μπλογκ υιοθετήθηκε και από τον μηχανισμό προπαγάνδας της Χρυσής Αυγής. Η πλύση εγκεφάλου ξεκινούσε από τα κατά τόπους γραφεία της οργάνωσης και συνεχιζόταν ηλεκτρονικά. Όπως μου είχε πει ο Παναγιώτης Μανάβης, πρώην μέλος της τοπικής οργάνωσης της Χρυσής Αυγής στη Νεμέα, κάθε τόσο τους έλεγαν ότι επίκειται πόλεμος με την Τουρκία ή ότι κάποιος ντόπιος είχε πέσει θύμα ληστείας από αλλοδαπούς.

Προεκλογικά αυτές οι φήμες φούντωναν. Στην κοινωνία της Κορίνθου είχε κυκλοφορήσει και είχε αναπαραχθεί διαδικτυακά η ιστορία του βιασμού ζευγαριού της περιοχής από μετανάστες. Η ιστορία είχε γίνει γνωστή με διάφορες παραλλαγές. Ο Λάκης Γιαννιδάκης, δημοσιογράφος της τοπικής ενημερωτικής ιστοσελίδας sfedona.gr, προσπάθησε να ερευνήσει την υπόθεση και δεν βρήκε τίποτα. «Το έψαξα στο νοσοκομείο, μίλησα με καταστηματάρχες και με τις πηγές που είχα στην Αστυνομία. Ηταν ένα ψέμα», μου είχε δηλώσει. Αντίστοιχες «ειδήσεις» για αλλοδαπούς δράστες εγκλημάτων εμφανίζονταν συχνά στην επίσημη ιστοσελίδα της Χρυσής Αυγής και σε προσκείμενα σε αυτήν ιστολόγια χωρίς όμως να επιβεβαιώνονται από το αστυνομικό δελτίο.

Το πρόβλημα δεν είναι ότι η Χρυσή Αυγή ή ο οποιοσδήποτε προσπαθεί να κατασκευάσει την πραγματικότητα με ψεύδη, αλλά ότι μια σημαντική μερίδα χρηστών του διαδικτύου τους πιστεύει. Δέχεται άκριτα κάθε πληροφορία και την αναμασά. Δεν εξετάζει την πηγή. Δεν προβληματίζεται από το ύφος ή το λεξιλόγιο του συντάκτη. Δεν ελέγχει εάν τα γεγονότα έχουν λογική βάση ή εάν έχουν διασταυρωθεί. Και κάπως έτσι το παραμύθι γίνεται «είδηση».